Dit opiniestuk is gepubliceerd op Joop.
De Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) lanceerde deze maand haar nieuwste reclameoffensief: ‘Zuivel, bouwstoffen voor harde werkers’. Een grootschalige en ongetwijfeld peperdure campagne die ons opnieuw moet laten geloven dat zuivelproducten onmisbare bouwstoffen bevatten voor ons lichaam.
Emotionele manipulatie verpakt als gezondheidsadvies
Het is dezelfde strategie die de sector al decennia hanteert: consumenten overladen met reclamecampagnes vol halve waarheden. In de nieuwe tv-spot met onder andere een jong kind en een gepensioneerd stel, speelt de zuivelindustrie schaamteloos in op emotie. Het is de zoveelste krampachtige poging om het afbrokkelende imago te redden. De boodschap? Zonder zuivel verzwakt ons lichaam door tekorten aan essentiële voedingsstoffen. De realiteit? Dit is niets anders dan emotionele manipulatie, verpakt als gezondheidsvoorlichting.
Zuivel is niet onmisbaar voor gezondheid
Al jaren probeert de zuivelindustrie ons wijs te maken dat zuivelproducten cruciaal zijn voor onze gezondheid. Maar zuivel is niet essentieel voor een gezond lichaam. Ja, melk bevat calcium en eiwitten, maar dezelfde voedingsstoffen zijn ook te vinden in talloze plantaardige bronnen. De suggestie dat we zonder melk en kaas verzwakken, is simpelweg onjuist. De NZO weet dit ook, aangezien wetenschappelijk onderzoek deze boodschap al jarenlang weerspreekt.
In 2020 publiceerden twee gerenommeerde Amerikaanse voedingsdeskundigen, Walter Willett en David Ludwig, het artikel Milk and Health in The New England Journal of Medicine. Deze experts onderzochten meer dan honderd studies en concludeerden dat de veronderstelde gezondheidsvoordelen van zuivel niet wetenschappelijk zijn onderbouwd.
Volgens Willett en Ludwig bevat koemelk een complexe combinatie van macro- en micronutriënten en groeibevorderende factoren die kunnen bijdragen aan de menselijke voeding. Maar al deze voedingsstoffen – waarvan calcium en vitamine D de belangrijkste zijn – kunnen ook uit andere voedingsmiddelen of supplementen worden gehaald, zonder de mogelijke negatieve effecten van zuivel. Dit wordt bevestigd door veel traditionele samenlevingen met historisch lage zuivelconsumptie.
Botbreuken en groeibevordering
Willett en Ludwig benadrukken dat uit studies niet blijkt dat zuivelconsumptie het risico op botbreuken vermindert. Integendeel, in landen met een hoge zuivelconsumptie blijkt het risico op botbreuken zelfs groter. Andere vermeende voordelen, zoals dat melk het risico op obesitas en hart- en vaatziekten zou verminderen, zijn eveneens niet bewezen.
Voor kinderen zijn de voordelen van melk ook niet zonder meer vaststaand. Koemelk bevordert de groeisnelheid, wat gunstig kan zijn in regio's waar de algemene voedselkwaliteit en energie-inname beperkt zijn. Echter, in bevolkingsgroepen met een over het algemeen goede voeding kan een hoge melkconsumptie het risico op botbreuken op latere leeftijd verhogen. Ook de relatie tussen een grotere lengte en een verhoogd risico op kanker blijft een punt van zorg, zo stellen Willett en Ludwig.
Misleiding en ongegronde claims
Dit is niet de eerste keer dat de NZO consumenten probeert te misleiden met schimmige claims. In 2022 beweerde de NZO nog dat het onmogelijk is om zuivel op een gezonde en duurzame manier te vervangen door plantaardige alternatieven. Klinkklare onzin, zoals ook de Reclame Code Commissie (RCC) oordeelde na een klacht van Stichting Dier&Recht. In 2020 oordeelde de RCC, na een klacht van Wakker Dier, dat NZO volle melk en het merendeel van alle kazen niet als gezond mag aanprijzen omdat ze teveel verzadigde vetten en zout bevatten. Uit cijfers van het RIVM blijkt zelfs dat zuivel de belangrijkste bron is van verzadigde vetten (33 procent) en transvetten (36 procent) in ons dieet, en de op 2 na belangrijkste bron van onze veel te hoge zoutconsumptie. Deze ‘bouwstoffen’ worden uiteraard niet genoemd in de nieuwe campagne.
Dieren zijn geen melkfabrieken of restproducten
Ook geen woord over die andere schaduwzijde van zuivel: de koe als melkfabriek en haar kalf als restproduct. Door de onnatuurlijk hoge melkproductie kampt een kwart van de melkkoeien met uierontstekingen, en minstens de helft lijdt aan pijnlijke klauw- en pootproblemen. Uitgemolken tot de laatste druppel. Zeventig procent van de kalveren die worden geboren om de melkproductie op gang te houden, eindigt binnen een jaar in het slachthuis. De afleidingsmanoeuvre van de zuivelsector? Een tv- en radiospot die ons moet overtuigen dat boeren houden van koeien. Wakker Dier beloonde deze miskleun in 2022 met de Liegebeest van het Jaar-award. Ook die campagne is gefinancierd door de NZO.
Bedreiging voor de sector
De vraag naar plantaardige zuivelproducten blijft toenemen, en dat betekent dat de zuivelsector omzet verliest. Consumenten worden steeds bewuster van de schadelijke impact van zuivelproductie op het klimaat, en ook de aandacht voor dierenwelzijn blijft toenemen. Er komt een moment dat de overheid de intensieve melkveehouderij niet langer de hand boven het hoofd kan houden. De industrie is zich er maar al te goed van bewust dat hun lucratieve subsidiepotjes weleens kunnen opdrogen. Zonder die subsidies is het de vraag hoe de NZO hun peperdure reclames in de toekomst moet bekostigen.
Daarom probeert de sector de consument van morgen al vroeg aan zich te binden. Zo sponsort de NZO vol trots alle melk, yoghurt en kaas tijdens het ‘Burgemeestersontbijt’, een initiatief in 245 gemeenten waarbij burgemeesters ontbijten met basisschoolkinderen. Dit lijkt onschuldig – een gezond ontbijt voor de jongste generatie – maar net als het schoolmelkprogramma dient dit een commerciële agenda. Onder het mom van gezondheidsbevordering worden kinderen ongemerkt geïndoctrineerd met het idee dat zuivel essentieel is voor hun groei.
Laat zuivel los
Terwijl de zuivelsector zijn greep probeert te behouden, wordt de weg vooruit steeds duidelijker. De toekomst ligt in duurzame, plantaardige alternatieven; beter voor mens, dier en planeet. Laten we kiezen voor een eerlijk, verantwoord en gezond voedingspatroon dat past bij de uitdagingen van deze tijd. Zuivel is ver over de houdbaarheidsdatum; het is tijd om te kiezen voor een gezonde, duurzame en diervriendelijke toekomst.
