Onderstaand artikel is op 2 april 2018 gepubliceerd op journalistiek platform Follow the Money.
De Nederlandse overheid is er alles aan gelegen om de derogatie te behouden. Derogatie is een ontheffing waarmee Nederlandse boeren meer mest mogen uitrijden dan de EU-norm toestaat. Meer mest uitrijden betekent meer dieren houden en dus meer export. En om die export draait het. De EU beslist 4 april of Nederland zijn derogatie mag behouden voor de periode 2018-2021.
Nederlandse uitzondering
Nederlands vee produceert per jaar 76 miljard kilo mest, ofwel circa 170 miljoen kg fosfaat en 500 miljoen kg stikstof. Dat is per Nederlander ongeveer 4500 kilo per jaar. Dit zijn veel te grote hoeveelheden mest en die overschrijden de grenzen van ecosystemen (natuur, water, bodem). Nederland vormt een uitzondering in de EU: niet alleen is hier de nitraatnorm de hoogste in de EU, ook mag bijna de helft van het landbouwoppervlak worden gebruikt voor derogatie.
Economisch voordeel
Slechts vijf landen in de EU hebben derogatie. Nederland heeft voor 45 procent van het landbouwoppervlak derogatie en is daarmee ruimschoots koploper. Nummer twee, België, heeft voor 12 procent van de landbouwgrond derogatie en nummer drie is Denemarken met 4 procent. Nederland heeft een groot economisch voordeel van de derogatie. Het zorgt er voor dat Nederland per jaar tien miljard kilo mest meer mag uitrijden boven de EU norm. Volgens de Universiteit Wageningen kan het afschaffen van derogatie leiden tot 15 procent minder varkens, 10 procent minder kalveren en 5 procent minder koeien. Op jaarbasis betekent 15 procent minder varkens ongeveer 4 miljoen minder dieren.
Biodiversiteit Nederland gaat kapot aan mest
Het probleem is dat we in Nederland omkomen in de mest. Een varken poept ongeveer 1.000 kilo laagwaardige mest per jaar en er zitten miljoenen varkens in de stallen. Varkensmest wordt gezien als chemical waste en het kost de boeren geld om er van af te komen in plaats van dat het iets oplevert als bemester van grond. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft geen enkele EU-lidstaat door de landbouw en de daarmee gepaard gaande enorme hoeveelheid mest minder biodiversiteit dan Nederland. De Vogel- en Habitatrichtlijn wordt niet gehaald.
In april 2016 publiceerde de Europese Commissie, Directoraat-Generaal Milieu, een rapport waaruit blijkt dat van alle onderzochte regio’s, het milieu in Noord-Brabant er het slechtst aan toe is. Oorzaak: de enorme veehouderij. Noord-Brabant heeft volgens de EU “the highest pollution risk”, “The region is considered to be severely water-stressed” , “North-Brabant has very high surplus in both N and P and the associated emissions to air and concentration in water.” , “regional waters, which are still suffering from high nutrient loads, eutrophication, and the ammonia and nitrous oxide emissions which have an impact on natural areas.” Allemaal gevolgen van mest.
De Universiteit Wageningen schrijft in een rapport van 12 mei 2017 dat grutto’s en andere weidevogels afkoersen op uitsterven. Oorzaak: intensivering van de melkproductie, met mede als gevolg steeds meer mest.
Grond- en oppervlaktewater zijn vervuild
Tussen 2014-2017 werd de Europese norm 50 mg nitraat per liter in verschillende gebieden in Nederland overschreden door mest uit de veehouderij. Nitraat ontstaat door het uitrijden van mest. Op zandgrond en löss in Zuid-Nederland is sprake van een duidelijk overschrijding.
De gele gebieden in de hiernaast staande figuur overschrijden de norm van 50 mg.
Oranje en rood betekenen een overschrijding in extreme mate.
Vrijwel alle zandgronden hebben een overschrijding van de EU-nitraatnorm.
Figuur 1: De nitraatkaart van Nederland (2012-2015) RIVM
De kwaliteit van het oppervlaktewater is in grote delen van het land ronduit slecht te noemen. Zonder forse krimp van de veestapel worden de Europese doelen voor schoon oppervlaktewater volgens het RIVM nooit gehaald. Niet alleen bevat het water te veel nutriënten, zoals stikstof en fosfor, maar ook resistente bacteriën en residuen van medicijnen en antibiotica uit de mest van dieren.
Waterleidingbedrijven
Het grondwater is plaatselijk zo vervuild dat drinkwaterbedrijven de inname van water al op 21 punten hebben moeten staken en zuiveringskosten erg stijgen.
Schade aan de natuur door ammoniak
Ammoniak (NH3) is een gas dat ontstaat uit mest. Het vormt een gevaar voor de natuur (zure regen).
Om de natuur in Overijssel van de schade door ammoniak te herstellen worden 666 maatregelen genomen in 21 natuurgebieden. Dat kost alleen al in de provincie Overijssel 370 miljoen. Willem Erisman van de Vrije Universiteit zegt dat de herstelmaatregelen die genomen worden in natuurgebieden wel degelijk effect hebben, maar als je niet tegelijkertijd de bronkant aanpakt dan is het weggegooid geld. Maar door recente uitbreiding van melkveebedrijven wordt de vervuiling niet minder maar juist meer. Roland Bobbink van de Radboud Universiteit: “Door allerlei maatregelen in de landbouw is de hoeveelheid ammoniak in de lucht tot 2005 gedaald. Maar daarna kwam er een stagnatie en nu zie je de hoeveelheid ammoniak in Gelderland en Overijssel zelfs weer toenemen.”
Gevaren van mest voor de volksgezondheid
Uit onderzoek van de Brabantse Milieudefensie blijkt dat rond veehouderijbedrijven, vooral bij pluimvee en varkens, verhoogde concentraties van fijnstof en endotoxinen bestaan. Het is zeer aannemelijk dat dit luchtwegproblemen bij veel omwonenden verklaart. Volgens onderzoeker Dick Heederik van het IRAS baart de ammoniakuitstoot, naast die van fijnstof veel zorgen. “Op dagen met veel ammoniakuitstoot, bijvoorbeeld na het uitrijden van mest, hebben mensen ook een lagere longfunctie, blijkt uit ons onderzoek.” Volgens de oncologisch chirurg Ignas van Bebber hebben omwonenden van veehouderijen in regio’s met veel vee een lagere levensverwachting van mogelijk drie jaar. Zo krijgen mensen die in Noord-Brabant wonen meer longkanker. Volgens artsen in Noord-Brabant bestaat er een direct verband tussen een lagere levensverwachting en regio’s met een hoge veebezetting.
Fijnstof
De Gezondheidsraad stelt in een rapport van januari 2018 dat er duizenden mensen in Nederland vroegtijdig sterven door fijnstof. De meeste winst valt te boeken door landelijke maatregelen die de deken van met name fijnstof boven Nederland wegnemen. Dat betekent volgens de Raad vooral het verminderen van de uitstoot door pluimvee, varkens en koeien, inclusief “strikte handhaving” van de mestregels.” De landbouw is volgens de Gezondheidsraad de belangrijkste bron van fijnstof. Daarnaast liggen de EU-normen voor fijnstof hoger dan WHO- en VS-normen. Een WHO-norm voor fijnstof zou grote gevolgen hebben voor de omvang van de veehouderij (met name de varkens- en pluimveehouderij) die ongeveer 50% van de fijnstofuitstoot veroorzaakt in Nederland
Conclusie
Het is, gelet op alle hier genoemde problemen, onbegrijpelijk dat de Nederlandse overheid niet ingrijpt en inzet op een aanzienlijke reductie van aantallen dieren en van de hoeveelheid mest. Ze doet precies het tegendeel, door bij de EU te ijveren voor derogatie, dus voor een ontheffing voor maximale hoeveelheden mest. Gebleken is dat de Nederlandse overheid over veel meer informatie beschikt dan dat ze met de EU heeft willen delen.
In een volgend artikel meer over het mestdossier en informatie over de tactiek van het ministerie LNV, het Ministerie van List, Nepnieuws en Vervuiling.
